O Αντώνης Οικονόμου, διευθυντής του Ιnnovathens, γράφει για τη “μικρή” ιστορία του εκσυγχρονισμού του δευτερογενούς τομέα της ελληνικής οικονομίας καθ' όλη τη δεκαετία του '80. Στο κείμενο αυτό αναδεικνύονται τα όρια της εγχώριας βιομηχανίας και οι αδράνειες της εθνικής οικονομίας σε ζητήματα προσαρμογής της σύγχρονης τεχνολογίας στην παραγωγή.
“Δηλαδή κομπιούτερ!”
Αυτή ήταν – εν έτει 1987 - η αντίδραση υψηλόβαθμου στελέχους ελληνικής τράπεζας, όταν μετά από δίωρη παρουσίαση επενδυτικού σχεδίου, που αφορούσε ρομποτικές εφαρμογές στη βιομηχανία, αισθάνθηκε την ανάγκη να ανοίξει τον κύκλο των ερωτήσεων, δείχνοντας ότι είχε “αντιληφθεί” περί τίνος επρόκειτο. Η “μικρή” ιστορία του εκσυγχρονισμού του δευτερογενούς τομέα της ελληνικής οικονομίας καθ' όλη τη δεκαετία του 1980 είναι συνδεδεμένη με τέσσερεις βασικούς παράγοντες:
• Την ισχνή και κατακερματισμένη βάση της ίδιας της βιομηχανίας. Εκτός από ελάχιστες μεγάλες βιομηχανικές μονάδες / ομίλους η ελληνική βιομηχανία ήταν μια, ηρωική ίσως, αλλά κατ' ουσίαν απέλπιδα προσπάθεια μικρών επιχειρήσεων να παραγάγουν κάτι με παλιές μεθόδους, χωρίς καινοτομία και με βάση τη μόδα του “τι ζητάει η αγορά”. Στη δεκαετία του 1980 θα πρέπει όλα αυτά να τα δούμε με φόντο την αύξηση του ρυθμού αποβιομηχάνισης και της δημιουργίας πληθώρας “προβληματικών” - κάτι που από την άποψη της αυτοματοποίησης συμπυκνώνεται με τον “καλύτερο” ίσως τρόπο στην υπεραυτόματη και πανάκριβη αποθήκη - φάντασμα της πολύπαθης Πειραϊκής Πατραϊκής.
• Την ρητή αποδοχή από όλα τα μέρη ότι λύσεις εκσυγχρονισμού σήμαιναν πριν και πάνω απ' όλα εισαγωγή έτοιμων/δοκιμασμένων μοντέλων από την εσπερία - εδώ νομίζω ότι παρά τις όποιες ελληνικές “πατέντες” πρωτοστάτησε η κλωστοϋφαντουργία, εγκαθιστώντας όμως αποκλειστικά συστήματα σκληρού αυτοματισμού - ή στην καλύτερη περίπτωση (δικαιώνοντας απ' αυτή την άποψη απόλυτα το απόφθεγμα του ως άνω τραπεζικού στελέχους) την υιοθέτηση κάποιων λύσεων μηχανοργάνωσης, που δεν συμπεριελάμβαναν όμως καθόλου τον τομέα της παραγωγής.
• Την αδυναμία των Σχολών Μηχανολόγων και Ηλεκτρολόγων Μηχανικών – κυρίως του ΕΜΠ – να εμπνεύσουν τους διπλωματούχους τους να ασχοληθούν αναπτυξιακά και όχι απλώς διαχειριστικά με την όντως προβληματική ελληνική βιομηχανία, σε συνδυασμό με την σταθερή υποτίμηση της σημασίας να οργανωθούν σοβαρές σχολές βασικής, μέσης και ανώτερης τεχνικής εκπαίδευσης.
• Την διαχρονική υστέρηση των τραπεζικών στελεχών σε τεχνογνωσία, που θα τους επέτρεπε να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις, ώστε να μπορούν να κρίνουν με επάρκεια ένα οποιοδήποτε επιχειρηματικό σχέδιο και να το εντάξουν σε έναν ούτως ή άλλως ασαφή γενικό αναπτυξιακό σχεδιασμό.
Σε αυτό το πλαίσιο οι λίγες ολοκληρωμένες, ευέλικτες εφαρμογές που προχώρησαν ήταν στις συγκολλήσεις μικρού μεγέθους αντικειμένων – θερμοσίφωνες, μεταλλικά έπιπλα – στη βαφή, τη συσκευασία τροφίμων και την παλετοποίηση. Κι αυτό έγινε σε μεγάλο βαθμό αφενός μέσω αντιπροσώπων, που μαζί με ό,τι πλάσσαραν μέχρι τότε προωθούσαν και ένα αυτόματο σύστημα, το οποίο τύχαινε να διαθέτει η ίδια εταιρία που αντιπροσώπευαν και αφετέρου μέσω της τεχνογνωσίας, που προσέφεραν οι πολυεθνικές στις εν Ελλάδι θυγατρικές τους, που σε πολλές περιπτώσεις συνίστατο στην απλή μετεγκατάσταση προηγούμενης γενιάς αυτοματισμών. Η ελληνική προστιθέμενη αξία σε όλα αυτά ήταν από μηδενική έως ανάξια λόγου και οι 2-3 εταιρίες που επεδίωξαν να προσφέρουν σύγχρονες και – κυρίως - ολοκληρωμένες λύσεις δεν κατάφεραν, πέραν της ίδιας τεχνογνωσίας που ανέπτυξαν, να μακροημερεύσουν.
Το θετικό στοιχείο, που χαρακτηρίζει πάντως τη μετά το 1985-86 περίοδο, είχε κι εδώ να κάνει με τη σύνδεσή μας με το ευρωπαϊκό περιβάλλον, τη συμμετοχή ελληνικών εταιριών σε χρηματοδοτούμενα προγράμματα Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D) και το εντυπωσιακό άνοιγμα των οριζόντων για μια ολόκληρη νέα γενιά μηχανικών, που μαζί με τους πληροφορικάριους και τους τηλεπικοινωνιακούς, είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τόσο τι σημαίνει ανάπτυξη προηγμένων εφαρμογών έστω και “λάιτ” (όπως μηχανικής όρασης και νέας γενιάς αισθητήρων), όσο και πόσο σημαντική είναι η συνεργασία με συναδέλφους τους ερευνητές από περισσότερο αναπτυγμένα τεχνολογικά περιβάλλοντα. Το θλιβερό είναι ότι όλες αυτές τις θετικές δυνατότητες δε θέλησε να τις παρακολουθήσει (ή το έκανε με τεράστια καθυστέρηση) ο πρώτος ενδιαφερόμενος: η ελληνική βιομηχανία ως ο τελικός χρήστης και ωφελούμενος όλης αυτής της διαδικασίας.
Ο Αντώνης Οικονόμου, ηλεκτρολόγος/μηχανολόγος ΕΜΠ, έχει μακρά εμπειρία σε θέματα αυτοματισμών και ρομποτικής, καθώς και στη διεύθυνση μεγάλων έργων και προγραμμάτων R&D (έχοντας διατελέσει μέτοχος και διευθυντικό στέλεχος της εταιρείας ZENON, Robotics & Informatics και επιχειρησιακός διευθυντής σε μεγάλη μεταλλευτική εταιρεία). Σήμερα είναι Διευθυντής του INNOVATHENS - Κόμβος Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων.
